Ontsteking
Ontstekingsreactie

Een ontsteking is een reactie van het lichaam op beschadiging van bindweefsel. Een ontstekingsreactie is belangrijk voor herstel. Dit gebeurt door het vervangen van beschadigd weefsel. Bij beschadiging moet niet alleen gedacht worden aan grote scheuren, breuken of kneuzingen maar ook aan kleinere beschadigingen. Deze kunnen ontstaan door overbelasting of micro-trauma.

Een ontstekingsreactie doorloopt verschillende fases:

1. Ontstekingsfase.
2. Proliferatiefase.
3. Organisatiefase.

Fase 1. Ontstekingsfase

Als weefsel beschadigt, hoe klein ook, is celbeschadiging en bloedvatbeschadiging het gevolg. Hierdoor treedt een proces in werking waarbij ontstekingsremmende stoffen worden geproduceerd. Deze ontstekingsremmende stoffen zitten in het bloed, waardoor een goede doorbloeding van het lichaam van groot belang is. Deze stoffen stimuleren het herstel.

Het doel van de ontstekingsfase is reinigen van de wond en activeren van cellen voor de reparatie van het weefsel. Door deze processen worden de zenuwuiteinden gevoelig wat leidt tot een verhoogd pijngevoel.

Tijdens de ontstekingsfase verwijden de bloedvaten om het gebied te voorzien van zoveel mogelijk bloed. Hierdoor kan het gebied warm en rood aanvoelen (als het oppervlakkig gelegen is). De extra doorbloeding zorgt er ook voor dat het bloed meer vocht (plasma) uitscheidt. Dit leidt tot zwelling (oedeem). Een zwelling kan hinderlijk zijn, vooral als er een gewricht bij betrokken is. Dit kan namelijk bewegingsbeperking veroorzaken.

De kenmerken van een ontstekingsreactie zijn dus:

• Pijn.
• Roodheid.
• Zwelling.
• Warmte.

Fase 2. Proliferatiefase (reparatiefase)

Tijdens de proliferatiefase begint het herstel van het weefsel. De fases zijn niet strikt te scheiden en hebben altijd een overlap (zie afbeelding). Zo begint de proliferatiefase al vrij snel (binnen enkele dagen) na beschadiging. Het doel van de proliferatiefase is het verkleinen van het wondgebied en het herstellen van de wond op geleide van functie. Dit wil zeggen dat het weefsel weer gereed gemaakt wordt voor de functie die nadien gevraagd wordt.

De processen die zorgen voor het herstel, maken nieuw bindweefsel aan. Dit bindweefsel heeft nog niet de kracht en functie van het oorspronkelijke weefsel. Hierdoor is het nieuwe weefsel nog erg kwetsbaar in deze fase. Het is van belang om het weefsel dat ontstaat de juiste functie mee te geven. Wat in de praktijk wil zeggen dat je nog niet volledig belastbaar bent gedurende deze fase, maar wel functioneel moet bewegen. Bijvoorbeeld een spier die gescheurd is, moet tijdens het herstel weer de volledige spierlengte en spierkracht krijgen om optimaal te kunnen functioneren. Als gedurende deze fase de spier niet bewogen wordt en in een verkorte positie wordt gehouden, blijft nadien de spier korter dan voorheen. Dus de spier moet in de juiste lengte bewogen worden. Krachttraining met extra gewichten om de spier sterker te maken, is in deze fase niet verstandig omdat het weefsel nog te kwetsbaar is. Begeleiding gedurende dit traject is daarom van belang.

Fase 3. Organisatiefase

De organisatiefase is bedoeld om het weefsel weer op volledige functie terug te brengen en daarmee de belastbaarheid te vergroten. Dit gebeurt door versterking van het weefsel, ingroei van zenuwvezels en reorganisatie van de bloedvaten. Dit zorgt er mede voor dat de nieuwe structuur weer herkend wordt door het centrale zenuwstelsel.

Tijdens deze fase is de revalidatie gericht op de functie die verwacht wordt van het weefsel. Dit is afhankelijk van de persoon. De belasting die een topsporter vraagt van het weefsel is heel anders dan de belasting die wordt gevraagd bij iemand die minder actief is.

Het kan 12 maanden duren voordat het bindweefsel dat in het begin gevormd wordt volledig functioneel gebruikt kan worden. Tot die tijd zijn veranderingen op microscopisch niveau zichtbaar. Dit wil niet zeggen dat het weefsel in de tussentijd niet volledig belast mag worden, maar dat gedurende 12 maanden het nieuwe weefsel zich aanpast aan de functie die gevraagd wordt. Het weefsel moet dus juist maximaal belast worden, maar wel op het juiste moment in de revalidatie om het weefsel zo sterk mogelijk te maken.

Risico’s

Een ontstekingsreactie is een heel goed mechanisme van het lichaam. Iedereen, hoe fit of gezond ook, heeft te maken met de natuurlijke ontstekingsreactie. De duur van de fases kunnen verschillen door de grootte van het letsel en de persoon. Maar iedereen doorloopt de fases. Een goede doorbloeding zorgt voor een sneller herstel. Dit doordat de ontstekingsremmende stoffen beter bij de beschadiging kunnen komen.

Als gedurende de ontstekingsfase onvoldoende rust wordt genomen om het lichaam deze fase te laten doorlopen, blijft een ontsteking aanwezig. Dit is te vergelijken met een snijwond in de vinger. Als deze elke de dag wordt opengetrokken, zal het nooit helemaal herstellen.

Vaak worden ontstekingsremmende medicijnen voorgeschreven als de ontstekingsfase te lang duurt en er te veel beperkingen zijn in het dagelijks leven. Dit is een goede manier om het lichaam te helpen door de ontstekingsfase te komen. Doordat de pijn vermindert, kan het weefsel weer belast worden, al is het risico op overbelasting enorm groot. Het weefsel heeft langdurig in de ontstekingsfase gezeten, hierdoor is het weefsel erg zwak geworden. Als de pijn kunstmatig weg is en de beweeglijkheid toeneemt, is de kans groot dat het weefsel snel te zwaar belast wordt. Dit geeft weer overbelasting wat weer een ontstekingsreactie verooraakt. Medicatie kan dus helpen, maar het is van groot belang dat de belasting nadien rustig opgebouwd wordt.

Samenvatting

Ontstekingsfase (fase 1)
Kenmerken	Pijn. Roodheid. Zwelling. Warmte. Bewegingsbeperking.
Doen	(Relatieve) rust. Bewegen ter verbetering doorbloeding.
Risico's	Te weinig rust waardoor ontsteking aanhoudt.

Proliferatiefase (fase 2)
Kenmerken	Reparatie van het weefsel. Kwetsbaar weefsel.
Doen	Bewegen in functie, zonder te zware belasting.
Risico's	Teveel rust. Teveel beweging / kracht, waardoor weer een ontstekingsreactie volgt.

Organisatiefase (fase 3)
Kenmerken	Weefsel aanpassen aan functie.
Doen	Belasting verhogen. Trainen naar functie (verschillend per persoon).
Risico's	Verkeerde belasting voor de functie, waardoor het nieuwe bindweefsel niet de juiste eigenschappen krijgt. Te weinig belasting voor de functie, waardoor het nieuwe bindweefsel niet sterk genoeg is, met risico op nieuwe blessures.

Deel dit artikel:

Gerelateerde onderwerpen

Begrippen

• Core stability (rompstabiliteit)
• Kinematische keten
• Referred pain
• Spiersamenwerking

Bekijk hier alle onderwerpen.