Whiplash gerelateerde klachten
Whiplash-associated disorders / WAD / acceleratie-decelleratie trauma / traumagerelateerde nekpijn

Bij een whiplash werken er plotseling flinke krachten in op de nek. Het bekendste voorbeeld waarbij een whiplash kan optreden is de kop-staartbotsing. Een auto wordt van achteren aangereden waardoor het hoofd van de inzittende in korte tijd naar achteren en naar voren slingert.

Ondanks dat er niet altijd aantoonbaar letsel van de nek ontstaat na een whiplash-trauma, kunnen patiënten weken tot zelfs jaren na het ongeluk nog steeds klachten ervaren.

Beschrijving van de aandoening

Letterlijk vertaald betekent whiplash zweepslag. Deze term wordt over het algemeen gebruikt als het gaat om letsel aan spieren, zoals de zweepslag van de kuit. Echter is er bij een whiplash niet altijd sprake van spierletsel.



Men vermoedt dat door een whiplash verschillende structuren kunnen beschadigen door compressie (samendrukking) en tractie (trek) van de nek. Bij ernstig letsel zoals gebroken nekwervels kan dit aan de hand van een röntgenfoto duidelijk in beeld gebracht worden. In veel andere gevallen is er geen aanwijsbare oorzaak voor de klachten.



Structuren die kunnen beschadigen als gevolg van een whiplash zijn onder andere spieren, het ruggenmerg, kapsels of banden zoals het ligamentum longitudinale en het ligamentum nuchae, een tussenwervelschijf (discus), een processus spinosus van een nekwervel, een zenuw of het wervellichaam.

Oorzaak en ontstaanswijze

Een whiplash treedt vaak op bij (auto-)ongevallen, bijvoorbeeld wanneer de auto van achteren of van de zijkant aangereden wordt. Het hoofd wordt hierbij snel op een neer geslingerd. Ook andere activiteiten of ongevallen kunnen een whiplash tot gevolg hebben. Denk hierbij aan duiken, uitglijden, van de trap vallen, vallende voorwerpen op het hoofd, bungeejumpen, een kopbal, skiën, karten, paardrijden, een harde vliegtuiglanding, botsauto’s of een klap tegen het hoofd.

Omdat de nekpijn ontstaat als gevolg van een ongeluk (trauma), kiest men er soms liever voor om te spreken van traumagerelateerde nekpijn. De term 'whiplash' zou negatieve ideeën of gevoelens op kunnen roepen bij de patiënt.

Klachten en verschijnselen: symptomen

Er zijn een hoop klachten en symptomen die op kunnen treden na een whiplash. Soms direct na het ongeval, maar in andere gevallen pas dagen, weken of zelfs maanden later. Veel voorkomende klachten zijn:

• Nekpijn.
  
• Verminderde beweeglijkheid van de nek.
  
• Hoofdpijn.
  
• Overgevoeligheid voor licht (fotofobie).
  
• Pijn in de schouder en arm.
  
• Duizeligheid.
  
• Concentratieproblemen.
  
• Vermoeidheid.
  
• Angstgevoelens.
  
• Verminderd zicht.
  
• Depressie, verhoogde irritatie of stress.
  
• Pijn in de rug.
  
• Slapeloosheid.
  
• Tintelingen, prikkelingen of een doof gevoel in de hand.
  
• Tranende ogen.
  
• Minder zin in seks.

Diagnose

Als een whiplash direct klachten geeft, dan is het verstandig eerst langs de huisarts of de eerste hulp te gaan.

De manier waarop de klachten zijn ontstaan is een belangrijk onderdeel bij het stellen van de diagnose. Er moet sprake zijn geweest van een krachtige beweging van het hoofd en de nek. Aan de hand van het lichamelijk onderzoek worden de verschillende structuren van de nek onderzocht. Met een röntgenfoto kunnen mogelijke botbreuken (fracturen) uitgesloten worden.



De ernst van whiplash gerelateerde klachten wordt aangeduid met een gradatie. Bij elke graad kan de patiënt klachten als doofheid, hoofdpijn, geheugenverlies, duizeligheid, oorsuizen, slikstoornissen en pijn in het kaakgewricht ervaren.

Graad 0
Geen klachten, geen subjectieve en objectieve afwijkingen.
Graad 1
Pijn, stijfheid en gevoeligheid van de nek, maar geen objectieve afwijkingen.
Graad 2
Nekklachten en andere klachten van het houdings- en bewegingsapparaat (denk aan afgenomen beweeglijkheid en drukpijn).
Graad 3
Nekklachten en neurologische uitvalsverschijnselen (zoals verminderde peesreflexen, verminderde spierkracht en stoornissen in de gevoelswaarneming).
Graad 4
Nekklachten en breuken of dislocaties. Bij een dislocatie is een gewricht (gedeeltelijk) uit de kom geschoven.

Behandeling en herstel

Een belangrijk onderdeel van de behandeling is de patiënt inzicht te geven in de eigen klachten. De patiënt moet leren zelfstandig om te gaan met de klachten en weten hoe deze te beïnvloeden. Bij een terugval of verergering van klachten moet de patiënt weten hoe te handelen.



De fysiotherapeutische behandeling is afhankelijk van hoe lang de patiënt al met de klachten rondloopt. Zo is de therapie er in de eerste 4 dagen op gericht de pijn te verminderen. Vanaf 4 dagen tot 3 weken worden de functies van de nek en de activiteiten waarbij klachten optreden aangepakt.



Na 3 tot 6 weken wordt de belasting langzaam opgebouwd en is het de bedoeling dat de patiënt weer zoveel mogelijk deelneemt aan de normale dagelijkse activiteiten. Als er in de periode van 6 weken tot 3 maanden nog geen vooruitgang is, dan is sprake van een vertraagd herstel. Wanneer de klachten langer dan 3 maanden aanhouden, neemt de kans op volledig herstel af.



De behandeling is er op gericht zoveel mogelijk actief te oefenen. Als ernstig letsel is uitgesloten, heeft het geen zin de pijn steeds centraal te stellen. Dit kan het herstel ernstig vertragen.

Advies

Wanneer u een whiplash heeft doorgemaakt en hierdoor direct klachten heeft, is het verstandig eerst uw huisarts te bezoeken of langs de EHBO te gaan.

Oefeningen

Volg hier het oefenprogramma met oefeningen voor whiplash gerelateerde klachten.

U kunt uw klachten controleren met de online fysiotherapie check of een afspraak maken bij een praktijk voor fysiotherapie bij u in de buurt. Vragen over uw klachten kunt u ook anoniem stellen op het forum.

Referenties
Bekkering, G.E., Hendriks, H.J.M., Lanser, K., Oostendorp, R.A.B., Peeters, G.G.M., Verhagen, A.P. & Windt, D.A.W.M. van der (2001). KNGF-richtlijn. Whiplash. Nederlands Tijdschrift voor Fysiotherapie. Nummer 3, 2001.
Bier, J.D., Scholten-Peeters, G.G.M., Staal, J.B., Pool, J., Tulder, M. van, Beekman, E., Meerhoff, G.M., Knoop, J. & Verhagen, A.P. (2016). KNGF-richtlijn. Nekpijn. Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie. V-09/2016.
Verhaar, J.A.N. & Linden, A.J. van der (2005). Orthopedie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

Deel dit artikel: