Enkelinstabiliteit
Functionele enkelinstabiliteit / chronische enkelinstabiliteit / regelmatige enkelverzwikkingen

Bij enkelinstabiliteit is er pijn en een instabiel gevoel in de enkel. De klachten ontstaan meestal als gevolg van eerdere enkelverzwikkingen. Door enkelinstabiliteit wordt de kans op het regelmatig verzwikken van de enkel groter.

Enkelinstabiliteit komt voor in elke leeftijdsgroep. Het wordt vaker gezien bij sporters die een contactsport beoefenen zoals voetbal.

Beschrijving van de aandoening

Het enkelgewricht wordt stevig bij elkaar gehouden door de enkelbanden en de spieren die de enkel bewegen. Dankzij de spieren en de stevigheid die de enkelbanden bieden, voelt de enkel 'stabiel' aan. Hier kan helaas verandering in komen als de enkelbanden beschadigd raken.

Bij een acute enkelverzwikking klapt de voet meestal naar binnen, waardoor letsel aan de buitenste enkelbanden ontstaat. Door het (in)scheuren van de enkelbanden direct een verlies van stabiliteit (stevigheid) in de enkel.

Er is een onderscheid tussen kortdurende en langdurige enkelinstabiliteit. Meestal is enkelinstabiliteit kortdurend. Het lichaam herstelt dan vanzelf weer na een enkelletsel. Als de klachten langer dan 12 weken aanhouden, dan is er een structureel verlies van stabiliteit en is er sprake van langdurige enkelinstabiliteit.

Enkelinstabiliteit die langer duurt dan het normale herstelproces is onder te verdelen in functionele instabiliteit en mechanische instabiliteit. Een combinatie van beiden is ook mogelijk.

Functionele enkelinstabiliteit
Bij functionele enkelinstabiliteit zijn de enkelbanden goed hersteld, maar zijn de spieren nog te zwak of reageren ze onvoldoende. Het lukt het lichaam dan niet om de enkel actief de juiste stevigheid te geven.

In de enkelbanden, de spieren en het gewrichtskapsel zitten sensoren die bewegingen van de enkel waarnemen. Doordat het lichaam op deze manier informatie krijgt over bewegingen van het gewricht, kunnen de spieren snel reageren bij dreigende schade. Als gevolg van enkelletsel raken deze sensoren beschadigd en functioneren ze minder goed. Hierdoor wordt het veel lastiger voor je spieren om snel en op de juiste manier te reageren.

Mechanische enkelinstabiliteit
Bij mechanische enkelinstabiliteit zijn de enkelbanden niet sterk genoeg of niet helemaal goed genezen. Dit wordt ook wel laxiteit (slapheid) van de enkelbanden genoemd. Hierdoor is er een te grote beweeglijkheid in het enkelgewricht waardoor de enkel instabiel blijft.

Combinatie
Vaak is er bij enkelinstabiliteit sprake van een combinatie van mechanische en functionele instabiliteit. De enkelbanden zijn door mechanische instabiliteit niet goed hersteld. Hierdoor kunnen de sensoren in de enkelbanden hun werk niet goed doen. Als dit niet wordt getraind na een acute enkelverzwikking, is de kans groot dat functionele enkelinstabiliteit ontstaat.

Oorzaak en ontstaanswijze

De oorzaak van enkelinstabiliteit ligt meestal in een eerder doorgemaakte enkelverzwikking. Enkelinstabiliteit kan ook het gevolg zijn van een aangeboren afwijking van de structuren rond de enkel die voor stabiliteit moeten zorgen. Dit komt maar zelden voor.

Van mensen met een enkelverzwikking ontwikkelt 20% tot 40% langdurige enkelinstabiliteit. Om dat te voorkomen is het dus belangrijk dat een enkelverzwikking goed behandeld wordt.

Klachten en verschijnselen: symptomen

Aanhoudende pijn of regelmatige verzwikkingen zijn de meest voorkomende klachten bij enkelinstabiliteit. De pijn zit meestal aan de buitenzijde van de enkel. Daarnaast is er vaak een onzeker gevoel tijdens het lopen op oneffen ondergrond en bestaat er angst voor nieuwe verzwikkingen tijdens (sport)activiteiten.

Klachten bij enkelinstabiliteit:

• Onzeker gevoel in de enkel tijdens het lopen en/of sporten.
  
• Regelmatig verzwikken van de enkel.
  
• Pijn in het gebied rondom de enkel, meestal aan de buitenkant.
  
• Instabiel gevoel in de enkel bij het lopen op oneffen ondergrond.
  
• Vocht in de enkel na belasting.
  

Bovenop deze algemene klachten kunnen, afhankelijk van het type enkelinstabiliteit, onderstaande klachten er nog bij komen:

Klachten bij functionele instabiliteit:

• Verstoorde coördinatie van de enkel.
  
• Verlies van stabiliteit van de enkel. 
  
• Verlies van spierkracht in de enkel.
  
• Bewegingsangst (het niet goed durven belasten van de enkel).
  
• Verminderde beweeglijkheid (mobiliteit) in de gewrichten van de enkel en voet.
  

Klachten bij mechanische instabiliteit:

• Vergrote beweeglijkheid van de enkel als gevolg van te losse enkelbanden.

Diagnose

Het stellen van een eerste diagnose gebeurt aan de hand van een vraaggesprek met de fysiotherapeut. Die vraagt naar eerder doorgemaakte enkelverzwikkingen en het gevoel van instabiliteit op dat moment. Daarna volgt een lichamelijk onderzoek om te onderzoeken of er daadwerkelijk sprake is van enkelinstabiliteit.

Voor functionele enkelinstabiliteit wordt de mate van spiersamenwerking, coördinatie en spierkracht beoordeeld. Verlies van coördinatie en stabiliteit is te meten door tests uit te voeren op één been. De aangedane enkel zal bij deze tests meer moeite hebben met stabiliseren en eerder vermoeid raken.

Bij mechanische instabiliteit laten de enkelbanden teveel beweging toe. Daarnaast wordt gekeken naar de beweeglijkheid van de gewrichten van de voet en enkel.

Röntgenfoto’s of een MRI-scan kunnen helpen bij het stellen van een juiste diagnose. Deze extra onderzoeken worden ingezet bij verdenking van ander letsel zoals een botbreuk of om de kwaliteit van de enkelbanden te beoordelen.

Behandeling en herstel

De behandeling van enkelinstabiliteit is afhankelijk van de resultaten van het lichamelijk onderzoek en het activiteitenniveau van de patiënt.

Niet-operatieve (conservatieve) behandeling bestaat uit fysiotherapie, (tijdelijk) gebruik van een enkelbrace en/of medicijnen. Medicijnen worden alleen ingezet wanneer een ontsteking aanwezig is die niet verdwijnt door rust.

Fysiotherapie
Fysiotherapie zal altijd bestaan uit oefentherapie gericht op coördinatie, balans en spierkracht. Bewegingsbeperkingen in de voet of enkel behandelt een fysiotherapeut door de gewrichten te mobiliseren.

Doel van de behandeling is het stimuleren van een goed herstel en het voorkomen van enkelverzwikkingen in de toekomst. Elke enkelverzwikking geeft namelijk een grotere kans op vervroegde artrose van het gewricht.

Enkelbrace
Een enkelbrace helpt nieuwe verzwikkingen te voorkomen. Deze wordt dan voornamelijk gebruikt tijdens sportactiviteiten. Het gebruik van een enkelbrace is functioneel en geeft op lange termijn geen verlies van stabiliteit of spierkracht. De enkelbrace kan zowel bij mechanische als bij functionele enkelinstabiliteit gebruikt worden. Maar wanneer mechanische enkelinstabiliteit de oorzaak is, zal een brace eerder worden geadviseerd.

Operatie
In sommige gevallen van mechanische enkelinstabiliteit zal een operatie worden overwogen. De orthopedisch chirurg beslist in overleg met de patiënt of een operatie wenselijk is. De mate van instabiliteit, het niet goed reageren op eerdere behandelingen en het activiteitenniveau van de patiënt, spelen hierbij een belangrijke rol.

Het beroep en/of sportniveau van de patiënt bepaalt in belangrijke mate wat het activiteitenniveau is. Patiënten die een zittend beroep hebben zullen minder snel geopereerd worden dan bijvoorbeeld militairen. Hetzelfde geldt voor topsporters, die meer van hun enkel vragen dan mensen die hun sport op een lager niveau beoefenen.

Bij een operatie worden de enkelbanden hersteld. De revalidatieperiode duurt meestal tussen de 5 en 9 maanden voordat sport weer hervat kan worden.

Advies

Oefeningen

Om de stabiliteit van de enkel te verbeteren is het verstandig om oefeningen te doen. Volg hier het oefenprogramma met oefeningen voor enkelinstabiliteit.

U kunt uw klachten controleren met de online fysiotherapie check of een afspraak maken bij een praktijk voor fysiotherapie bij u in de buurt. Vragen over uw klachten kunt u ook anoniem stellen op het forum.

Referenties
Brukner, P. & Khan, K. (2016). Clinical sports medicine (Nederlandse bewerking). 4th edition. Michel van Troost. PreVision, Eindhoven.
Fraser, J.J., Feger, M.A. & Hertel, J. (2016). Clinical commentary on midfoot and Forefoot involvement in lateral ankle sprains And chronic ankle instability. Part 2: clinical considerations. The International Journal of Sports Physical Therapy. Volume 11, Number 7, December 2016.
Hiller, C.E., Kilbreath, S.L. & Refshauge, K.M. (2011). Chronic Ankle Instability. Evolution of the Model. Faculty of Health Sciences, University of Sydney, New South Wales, Australia.
Wees, Ph.J. van der, Lenssen, A.F., Feijts, Y.A.E.J., Bloo, H., Moorsel, S.R. van, Ouderland, R., Opraus, K.W.F., Rondhuis, G., Simons, A., Swinkels, R.A.H.M., Vaes, P., Verhagen, E., Hendriks, H.J.M., Bie, R.A. de (2006). KNGF-richtlijn. Enkelletsel. Jaargang 116. Nummer 5. Update klinimetrie 2017.

Deel dit artikel: