Piriformis syndroom
Compressie van de nervus ischiadicus

Het piriformis syndroom kenmerkt zich door pijn in de bilregio. De klachten ontstaan wanneer de diepere bilspier een zenuw irriteert die vanuit de rug naar het been toe loopt. De klachten zijn vooral aanwezig tijdens het zitten. Er zijn verschillende oorzaken voor het ontstaan.

De diagnose is lastig te stellen. De klachten worden vaak verward met andere aandoeningen.

Beschrijving van de aandoening

De piriformis is een dieper gelegen bilspier. Bij het piriformis syndroom zorgt deze spier voor druk (compressie) op de grote heupzenuw (de nervus Ischiadicus). Deze zenuw begint in de onderrug en loopt via het bekken en de heup naar de voet. De zenuw loopt achter/onder de piriformis spier langs. Door problemen met de piriformis kan er druk op de zenuw ontstaan. Deze druk kan zorgen voor pijn, dof gevoel of tintelingen in het gehele been.

Oorzaak en ontstaanswijze

De klachten ontstaan door problemen rondom de piriformis. Op dit moment is er nog geen volledige duidelijkheid waarom dit ontstaat. Er zijn vele mogelijke oorzaken:

• Verhoogde spanning van de piriformis. Dit is de meest voorkomende oorzaak. Deze verhoogde spanning kan ontstaan door een verkeerd looppatroon. Ook spierzwakte van de andere heup- en bilspieren kan zorgen voor verhoogde spanning. Dit wordt ook wel disbalans genoemd.
  
• Beenlengteverschil. Een beenlengteverschil kan zorgen voor een verstoord looppatroon of verhoogde spanning in de piriformis.
  
• Rugoperatie. Na een rugoperatie, waarbij een zenuwbeknelling in de rug wordt opgelost, kan de piriformis overbelast raken. Na de operatie is er vaak geen pijn meer in het been. Door de eerdere pijn of zenuwproblemen is de piriformis langere tijd niet goed gebruikt. Wanneer dit na de operatie direct weer lukt, is de kans op overbelasting groot.
  
• Cysten of verkalking in de piriformis. In zeer zeldzame gevallen kan door cysten of verkalking druk op de zenuw ontstaan.
  
• Anatomische variaties. De zenuw en de piriformis kennen verschillende ‘variaties’. De zenuw loopt door een opening onder de piriformis. Deze opening kan verschillende variaties hebben, maar ook de zenuw zelf. Rondom de opening splitst de zenuw namelijk in twee kleinere zenuwen. Deze splitsing kan bij verschillende mensen op verschillende punten plaatsvinden. Maar over deze oorzaak bestaan nog veel onduidelijkheden. Er is veel discussie tussen verschillende artsen en wetenschappers of deze variaties echt tot het piriformis syndroom kunnen leiden.

Klachten en verschijnselen: symptomen

• Pijn in de bilstreek.
  
• Zitten verergert de klachten.
  
• Uitstralende pijn in het been.
  
• Er is diepe drukpijn midden op de bil.
  
• De klachten kunnen toenemen tijdens het fietsen of hardlopen.
  
• Het (passief) naar binnen draaien van de heup kan pijnlijk zijn.
  
• Het buigen van de heup met gestrekte knie kan de klachten provoceren (Straight Leg Raise test, of SLR).
  
• Normaal gesproken is er geen sprake van rugpijn.

Diagnose

Het stellen van de diagnose is vaak lastig. Er is daarom ook nog veel onduidelijkheid en discussie. De klachten worden ook vaak verward met andere aandoeningen.

Er zijn weinig tot geen goede aanvullende onderzoeken die de diagnose kunnen bevestigen. Daarom wordt het vaak een klinische diagnose genoemd. Dat wil zeggen dat een arts of een fysiotherapeut de diagnose stelt, zonder extra onderzoeken. Door het verhaal en verschillende lichamelijke tests kan een klinische diagnose gesteld worden.

Direct drukken op de opening waar de zenuw doorheen loopt is pijnlijk. Ook is er een aantal lichamelijke tests waarbij de klachten opgewekt kunnen worden. Als een aantal van deze tests positief zijn en er drukpijn op de opening is, wordt de diagnose gesteld.

Een MRI-scan, zenuw onderzoek (EMG) of echografisch onderzoek laat vaak geen problemen aan de zenuw of piriformis zien. Vandaar dat aanvullend onderzoek meestal niet zinvol is.

Behandeling en herstel

De behandeling van het piriformis syndroom wordt meestal uitgevoerd door een fysiotherapeut. Een fysiotherapeut onderzoekt de oorzaak, waarom de piriformis voor problemen zorgt. De behandeling is gericht op deze oorzaak. Vaak gaat het om een disbalans tussen de heup- en bilspieren.

De behandeling kan bestaan uit massage, fricties, dry needling, rekoefeningen en spierversterkende oefeningen. Door massage, fricties, dry needling of rekoefeningen kan de spanning van de piriformis verlaagd worden. Door de spierversterkende oefeningen kunnen juist de heup- en bilspieren versterkt worden. Deze spieren zorgen ervoor dat de piriformis minder hard hoeft aan te spannen.

Ook zal een fysiotherapeut naar de houding en het looppatroon kijken. Als hier problemen zijn, worden deze ook behandeld.

Als de klachten ontstaan door beenlengteverschil, kan een podotherapeut helpen met steunzolen.

Het herstel gaat vaak langzaam. Dit komt doordat de klachten meestal zijn ontstaan door langdurig verkeerd gebruik van spieren. Het kost tijd om dat te verbeteren.

Advies

Oefeningen

Er zijn verschillende oefeningen die je kunt doen bij het piriformis syndroom. Bekijk hier het oefenprogramma met oefeningen voor het piriformis syndroom.

U kunt uw klachten controleren met de gratis online fysiotherapie check of een afspraak maken bij een praktijk voor fysiotherapie bij u in de buurt. Vragen over uw klachten kunt u ook anoniem stellen op het forum.

Referenties
Hopayian, K., Song, F., Riera, R. & Sambandan, S. (2010). The clinical features of the piriformis syndrome: A systematic review. Eur Spine J. 2010 Dec;19(12):2095-109.
Schünke, M., Schulte, E. & Schumacher, U. (2005). Prometheus. Algemene anatomie en bewegingsapparaat. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.