Hoe komen aandoeningen aan hun naam? 9 juli 2021

Heb jij je ooit afgevraagd waar de namen van lichamelijke klachten, ziekten, afwijkingen, aandoeningen en blessures vandaan komen? Sommige namen vertellen je meteen wat het probleem is, al zijn deze vaak in het Latijn. Je moet de namen dan dus wel kunnen ontcijferen. Andere aandoeningen hebben een hele mooie naam, maar daarbij heb je nog steeds geen idee waar het over gaat. En soms zijn ze een beetje misleidend. 

Verschillende categorieën

Namen lijken willekeurig gekozen maar is dat ook zo? Hoog tijd om orde in die chaos aan benamingen te brengen. Dit doen we door ze op te delen in verschillende categorieën (soorten):

• Namen van een persoon.
• Namen met een oorzaak.
• Namen van een (sport)activiteit.
• Namen die beschrijven.
• Medische/Latijnse namen.

Hieronder een beschrijving per categorie met voorbeelden.

Namen van een persoon

Wat is er als arts of onderzoeker nu mooier dan een ziekte of aandoening die naar hem of haar vernoemd is? Veel ziekten, syndromen en afwijkingen hebben de naam van de persoon die de aandoening ontdekte gekregen. Maar niet altijd is bekend wie de ontdekker is. Dan is degene die de aandoening als eerste opschreef, een (beroemd) persoon met de aandoening of een persoon uit een film of boek, de gelukkige die zijn of haar naam eraan mag verbinden. Namen van aandoeningen die gevormd zijn op basis van een eigennaam worden medische eponiemen genoemd.

Aan de naam zie je alleen niet wat het probleem is. Er valt zelfs niet af te leiden om welk lichaamsdeel het gaat. Daar komt nog bij dat sommige aandoeningen in verschillende landen een andere naam hebben. Niet echt verhelderend en soms zelfs verwarrend dus.

Bijvoorbeeld:

• Ziekte van Scheuermann, een aangeboren afwijking van de wervelkolom.
• Ziekte van Kienböck, een probleem met de doorbloeding van een handwortelbeentje.
• Ziekte van Dupuytren, aandoening waarbij de vingers kromtrekken.
• Ziekte van de Quervain, een aandoening van de strekpees van de duim.
• Lou Gehrig's disease. Een ziekte van de zenuwcellen waardoor spierfuncties meer en meer uitvallen. Buiten Amerika is deze ziekte beter bekend als amyotrofische lateraal sclerose of ALS. Deze ziekte is vernoemd naar een beroemde honkballer van de New York Yankees.

Namen met een oorzaak

De wijze waarop een blessure ontstaat, is ook een manier om deze een naam te geven. Maar zoals je al raadt, zegt dit nog niet zoveel over het probleem. Soms is af te leiden over welk lichaamsdeel het gaat. Of kun je zien om wat voor soort blessure het gaat. Zelden geldt dat beiden te achterhalen zijn uit de naam.

Bijvoorbeeld:

• Marsfractuur. Een vermoeidheidsbreuk (stressfractuur) in het middenvoetsbeentje van de kleine teen die ontstaat door overbelasting. Militairen die veel marcheren hebben hier nog wel eens last van. Het heeft dus niks te maken met het eten van te veel Marsrepen.
• Whiplash. Als we het over een whiplash (Engels voor zweepslag) hebben, dan bedoelen we de beweging die de nek en het hoofd maken bij een aanrijding (meestal met de auto). De nek en het hoofd zwiepen naar voor en naar achter ten opzichte van de romp waarna vaak klachten optreden.
• Coup de fouet. Dit is de Franse vertaling van zweepslag. Alleen gaat het dit keer niet om de nek, maar om spieren. Een coup de fouet is een spierscheur waarbij het lijkt alsof je een klap met een zweep krijgt. Meestal gaat het hierbij om de kuit bij springen of afzetten, maar een spierscheur kan in elke spier voorkomen.
• Mediaal tibiaal stress syndroom (MTSS). Deze blessure staat ook wel bekend als springschenen ofwel shin splints. Hierbij is overbelasting (lichamelijke stress) verantwoordelijk voor klachten aan het scheenbeen.

Namen van een (sport)activiteit

Deze categorie geeft meestal aan waar de problemen zitten en door welke (sport)activiteit ze zijn ontstaan. Maar vergis je niet! Een blessure kun je ook op een andere manier oplopen dan de naam doet vermoeden.

Bijvoorbeeld:

• Tenniselleboog. Klachten van de aanhechting van de polsstrekkers. Deze zitten vast aan de buitenkant van de elleboog en worden bij tennis zwaar belast, met name tijdens de backhand.
• Skiduim. Een skiduim ontstaat wanneer je met een skistok in de hand valt en je probeert op te vangen. Het is een blessure van de gewrichtsbanden van de duim.
• Bidknie of stratenmakersknie. Door het veelvuldig op de knieën zitten raakt de slijmbeurs die voor de knieschijf ligt ontstoken.
• Roeierspols. Bij wedstrijdroeien maakt de pols bij iedere slag een ‘knik’ achterover. Op die manier draait de roeispaan een kwartslag waardoor het blad boven water horizontaal komt. Deze beweging vormt een zware belasting voor de strekpezen van de pols.
• Klimvinger. Klimmers hangen vaak aan hun vingertoppen aan een klimwand. Wanneer er teveel gewicht aan de vingertoppen hangt, dan wil er nog wel eens een bandje - dat de buigpees van de vingers op zijn plek houdt - scheuren.

Namen die beschrijven

Een blessure leidt nog wel eens tot een standsverandering van een lichaamsdeel. Of ze doen sterk denken aan iets wat er hetzelfde uitziet als een bepaald voorwerp. Daar zijn de onderstaande namen op gebaseerd.

Bijvoorbeeld:

• Boutonnière deformiteit. Vertaald uit het Frans is een boutonnière een knoopsgat. Deze aandoening van de vinger, waarbij de middelste van drie pezen scheurt, doet hier aan denken.
• Mallet finger en hamerteen. Een mallet is de Engelse naam voor hamer. Het laatste kootje van de vinger of teen wijst naar beneden en heeft daardoor wat weg van een hamer.
• Frozen shoulder. Bevroren betekent hier niet dat de schouder onderkoeld is, maar dat hij heel stijf is en daardoor moeilijk beweegt. Binnen het verloop van deze aandoening is er ook nog een bevriezings- en ontdooifase.
• Zwanenhalsdeformiteit. Dit is een standsafwijking van de vinger door het scheuren van een strekpees. De stand van de vinger lijkt op de gebogen hals van een zwaan.

Medische/Latijnse namen

Nu komen we bij de moeilijkere namen. Deze namen zijn lastig uit te spreken en door de meeste mensen niet te begrijpen. Maar deze namen zijn onder artsen en andere (para)medische zorgverleners internationaal bekend. Iedereen in de medische wereld weet waar je het over hebt als je deze namen noemt. Wel zo handig als je wilt overleggen met een (buitenlandse) collega. Ze zijn namelijk allemaal afgeleid uit het Latijn, de internationale medische taal. Als je de woorden begrijpt, dan weet je meteen een hele hoop over de aandoening.

Bijvoorbeeld:

• Osteochondritis dissecans. Dit is het losraken (dissectie) van een stukje bot (osteo) met kraakbeen (chondro). Dit veroorzaakt vaak een ontsteking in het gewricht (-itis).
• Myositis ossificans. Dit is een verbening (ossificatie) door een ontstekingsreactie (-itis) in een spier (myo). Meestal na een harde klap op die spier.
• Corpus liberum. Hierbij zwerft een stukje weefsel (corpus) ergens vrij (liberum) rond in het lichaam op een plek waar het niet hoort te zitten. Dit kan voor klachten zorgen, maar ook vergroeien met de structuren eromheen en daar zonder problemen blijven zitten.
• Fibromyalgie. Bij fibromyalgie is sprake van pijn (algie) in het bindweefsel (fibro) en de spieren (myo).
• Tendinopathie. Een tendo is een pees en een andere naam voor ziekteleer is pathologie. Het gaat hier dus om een zieke pees.
• Lumbale kanaalstenose. De wervelkolom bestaat uit 24 ruggenwervels. De onderste 5 wervels noemen we de lumbale wervels. Aan de achterkant vormen die wervels een kanaal waardoor het ruggenmerg loopt. Wanneer dit kanaal vernauwt, dan is sprake van stenosering.
• Hallux valgus. De hallux is de Latijnse naam voor de grote teen. Bij een valgusstand van de grote teen staat deze naar binnen gericht. Hierdoor ontstaat een knobbel aan de basis van de grote teen.

Namen die niet in 1 categorie te vangen zijn

Al die namen kunnen nog wel eens tot verwarring leiden. En om het helemaal ingewikkeld te maken, hebben alle aandoeningen in ieder geval ook een Latijnse benaming. Ze vallen dus in meerdere categorieën tegelijkertijd.

Tot slot

Neem gerust een kijkje op onze pagina's met aandoeningen en lichamelijke klachten. Dan zie je nog veel meer voorbeelden van leuke, ingewikkelde en aparte namen van aandoeningen.