Instabiliteit van de onderrug
Lumbale instabiliteit / instabiliteit van de lage rug

Instabiliteit van de onderrug wordt de afgelopen jaren steeds vaker aangewezen als veroorzaker van lage rugklachten. Een verstoring van de stabiliteit in de onderrug leidt tot een instabiele wervelkolom en kan tot chronische lage rugpijn leiden.

De wervelkolom wordt gevormd door op elkaar gestapelde ruggenwervels. Om er voor te zorgen dat de wervels netjes op elkaar blijven tijdens het bewegen, werken kapsels, banden, tussenwervelschijven en spieren nauw samen. Ze houden de wervelkolom stabiel tijdens bewegingen van de rug. Wanneer dit niet lukt en de wervels te veel of ongecontroleerd ten opzichte van elkaar bewegen, is sprake van instabiliteit.

Beschrijving van de aandoening

Er zijn twee soorten stabiliteit te onderscheiden: mechanische stabiliteit en functionele stabiliteit. De mechanische stabiliteit wordt verzorgt door de banden, kapsels en tussenwervelschijven. Het zijn passieve structuren die eindstandige bewegingen van de wervels opvangen.

De diepgelegen spieren zorgen voor actieve functionele stabiliteit door op de juiste momenten aan te spannen. Ze vormen een soort korset direct rondom de wervelkolom en vragen heel nauwkeurige aansturing.

Bij instabiliteit van de onderrug is de mechanische- en/of functionele stabiliteit verstoord. Doordat bewegingen van de wervelkolom niet meer goed ondersteund of aangestuurd worden, kunnen structuren overbelast raken of beschadigen. Dit kan rugpijn veroorzaken.

Oorzaak en ontstaanswijze

Er worden verschillende oorzaken beschreven die kunnen leiden tot instabiliteit. Vaak leidt het ene tot het andere en zijn mechanische instabiliteit en functionele instabiliteit samen aanwezig. Hieronder volgen drie mogelijke oorzaken.

Ten eerste kan beschadiging van kapsels en banden mechanische instabiliteit veroorzaken. Dit heeft soms als bijkomstig probleem dat ook het zenuwstelsel dat precies vertelt hoe de diepgelegen spieren aan moeten spannen, ontregeld is. Hierdoor hebben de diepgelegen spieren extra moeite met het corrigeren van de (mechanische) instabiliteit.

Een andere mogelijke oorzaak wordt is het dunner worden van een tussenwervelschijf. Dit gebeurt naarmate we ouder worden, door langdurige overbelasting of bijvoorbeeld als gevolg van een hernia. Er ontstaat zo meer speling tussen de wervels, met instabiliteit als gevolg.

Ten derde blijkt dat na een periode van rugpijn die weer hersteld is, de diepgelegen rugspieren soms niet meer goed functioneren (functionele instabiliteit). De oorzaak hiervan is onbekend, maar hierdoor wordt een extra beroep gedaan op de kapsels, banden en tussenwervelschijven (mechanische stabiliteit). Deze structuren kunnen hierdoor overbelast raken of beschadigen.

Klachten en verschijnselen: symptomen

De klachten en verschijnselen van ruginstabiliteit zijn niet eenduidig beschreven. Er wordt hiernaar nog veel onderzoek gedaan. Hieronder volgen een aantal verschijnselen die kunnen wijzen op instabiliteit van de onderrug.

• Pijn in de onderrug.
  
• Soms voelt men bij bewegen iets verschieten in de rug.
  
• De pijn kan optreden bij lang staan, lang zitten, lang liggen (uitslapen) en lang lopen (slenteren).
  
• Startpijn bij het opstaan uit lage zithouding.
  
• Pijn bij het lang aanhouden van een voorovergebogen houding.
  
• Verhoogde spierspanning.
  
• Verminderde beweeglijkheid van de onderrug.
  
• Klachten bij het tillen, heffen of dragen.
  
• Verminderde algehele lichamelijke conditie.

Diagnose

De arts of fysiotherapeut vraagt naar de rugklachten en de oorzaak hiervan. Tijdens een lichamelijk onderzoek wordt de wervelkolom onderzocht op beweeglijkheid en volgen enkele tests om de actieve en passieve stabiliteit van de lage rug te beoordelen. Aanvullend onderzoek is meestal niet nodig om de diagnose te stellen.

Behandeling en herstel

De diepgelegen stabiliserende spieren van de wervelkolom moeten getraind worden om de instabiliteit op te vangen. Als deze spieren op de juiste manier aanspannen en een goed korset rond de wervelkolom vormen, dan kan de instabiliteit (deels) verholpen worden. De oefeningen zijn in eerste instantie gericht op het aansturen van de spieren. Dit vergt veel concentratie. Door te trainen worden de spieren sterker en verbeteren de coördinatie en het spieruithoudingsvermogen.

De fysiotherapeut leert oefeningen aan en kijkt of de juiste spieren aanspannen. In het begin wordt de aanspanning zeer bewust geoefend. Na verloop van tijd is het de bedoeling dat de patiënt dit automatisch en onbewust doet tijdens het uitvoeren van dagelijkse activiteiten. Het kan verstandig zijn om de krachttraining van de grotere en oppervlakkig gelegen spiergroepen tijdelijk niet meer te doen.

Advies

Oefeningen

Volg hier het oefenprogramma met specifieke oefeningen voor instabiliteit van de onderrug.

U kunt uw klachten controleren met de online fysiotherapie check of een afspraak maken bij een praktijk voor fysiotherapie bij u in de buurt. Vragen over uw klachten kunt u ook anoniem stellen op het forum.

Referenties
Beazell, J.R., Mullins, M. & Grindstaff, T.L. (2010). Lumbar instability: an evolving and challenging concept. J Man Manip Ther. 2010 Mar;18(1):9-14.
Cleland, J.A. & Koppenhaver, S. (2011). Netter's orthopaedic clinical examination: an evidence-based approach. 2nd ed. Philadelphia: Saunders Elsevier.
El, A. van der (2007). Manuele diagnostiek. Wervelkolom. Rotterdam: Uitgeverij Manthel.

Deel dit artikel: